Σφάζοντας τον Τούρκο

Στις μικρές και ευχάριστες αναμνήσεις που χτίζουν το προσωπικό μας θυμικό, θα προσθέσω και το όμορφο σπίτι στη λίμνη. Κάποιο Νοέμβρη, πάνε χρόνια πιά, δέχτηκα μια πρόσκληση για φαγητό, απο μια οικογένεια ελλήνων της Αμερικής. Ημέρα των Ευχαριστιών. Δεν είχα ακομα ολοκληρώσει την αξιολόγησή μου για την νέα πατρίδα, δεν είχα δεί ακόμα τα βουνά της, τους ποταμούς της και τις πόλεις της, δεν είχα ακόμα νοιώσει τον σφυγμό της νέας υπεραντλαντικής κοινωνίας. Αλλα εκείνη η μέρα ήταν ξεχωριστή, για την ιστορική της σημασία, και το μήνυμά της.

Η λίμνη απλώνονταν όμορφα στη θέα και ορίζοντα του σπιτιού, πνιγμένη στις κίτρινες και κόκκινες αποχρώσεις των φθινοπωρινών δέντρων της Νέας Αγγλίας. Μπαίνοντας στο σπίτι, μια σπιτική μυρωδιά απο φρεσκομαγειρεμένα κουλουράκια, με καλωσόρισε ευχάριστα. Καθήσαμε με το ευγενικό ζευγάρι στο δωμάτιο που αντίκρυζε την όχθη της λίμνης, καθώς ο αέρας θέριζε τον ορίζοντα, ξεγυμνώνοντας τα δέντρα στον κύκλο εκείνο της φύσης που έντονα ξεχώριζε τις τέσσερις εποχές. Ενα κόκκινο κρασί άρχισε την όμορφη μέρα, μια μέρα ξεχωριστή στη συνείδηση όλων των Αμερικανών, και μεταναστών μαζί.

Μιλώντας περι ανέμων και υδάτων, τη ζωή μακριά απο την πατρίδα και την κοινωνία που τώρα μας φιλοξενούσε, η κυρία Μαρία κάθισε στο πιάνο του σπιτιού, και άρχισε να παίζει μια όμορφη κλασσική μελωδία. Ηταν μια σύνθεση του Mozart, κάτι που μου έμελλε να συνδέσω στο μυαλό μου για πάντα με την ανάμνηση εκείνης της ημέρας, το σπιτάκι της λίμνης, και τη νόστιμη γαλοπούλα που στρώθηκε στο τραπέζι. Ασπρα σιδερωμένα τραπεζομάντηλα και κόκκινα κεριά σε ασημένια κεροπήγια, κόκκινο καλό κρασί, μια πανδαισία απο γλυκίσματα. Ενα βάζο με κίτρινα τριαντάφυλλα και πρασινάδες χρωμάτισε το τραπέζι. Το τζάκι πρόσθεσε την όμορφη φωτιά του, ζεσταίνοντας τον φιλόξενο χώρο.

Το ζευγάρι που με φιλοξενούσε είχε ξεκινήσει τη ζωή του στην Αμερική, όπως όλοι οι άλλοι. Απο το μηδέν. Δασκάλα μουσικής εκείνη, καθηγητής σε κάποιο πανεπιστήμιο εκείνος. Και στέριωσαν μια ύπαρξη καινούργια, σε μια καινούργια πατρίδα, μέσα στην πανσπερμία τόσων και τόσων που είχαν προηγηθεί πριν απο αυτούς, ζητώντας το δικαίωμα να ανήκουν κάπου αξιοπρεπώς, ζώντας απλά και σιωπηλά, απολαμβάνοντας κάποιο όμορφο σπιτάκι που διακόσμησαν με προσωπικό μεράκι και σκληρή δουλειά. Ηταν η πρώτη μου τιμητική πρόσκληση σε σπίτι.

Μαζί με τα Χριστούγεννα, η Μέρα των Ευχαριστιών, το Τhanksgiving, είναι η πιο σημαντική εορτή της Αμερικής. Και ενώ τα Χριστούγεννα γιορτάζονται απο τους χριστιανούς, και έχουν εμπορικοποιηθεί σε βαθμό εκνευριστικό, το αμερικανικό Τhanksgiving είναι η μόνη αμερικανική γιορτή που πράγματι ενώνει τους πάντες. Η μόνη μέρα που τα πάντα ερημώνουν, τα μαγαζιά κλείνουν, και φίλοι και οικογένειες μαζεύονται στο σπίτι για το παραδοσιακό γεύμα της γαλοπούλας. Είναι η παλιά Αμερική, με την ψυχοσύνθεση του καινούργιου, την ελπίδα, την ειρηνική συνύπαρξη. Είναι και η μέρα που σφάζουμε τον "Τούρκο", οπως μου ανέφερε και η κυρία Μαρία ψάχνοντας στο πιάνο τις πολύπλοκες συγχορδίες του Mozart. Γιατί κάθε έθνος, όσο καινούργιο κι αν είναι, έχει ανάγκη απο κάποιες γιορτές, κάποιες τελετουργίες, κάποιες ίσως μυθοπλασίες. Και αυτό το κάτι που ενώνει, ειναι η γιορτή του Τhanksgiving. Μόνη, πραγματική, αμερικανογεννημένη παράδοση, που χρόνια μετά, καθώς έμαθα καλά αυτή τη χώρα, δηλώνω υπεύθυνα πως πραγματικά ενώνει συνειδητά όλους τους νιόφερτους και τους παλιούς αυτής της ηπείρου, πέρα απο φυλές, γλώσσες και θρησκείες.


Ο επίσημος μύθος του Τhanksgiving αναφέρει πως οι πρώτοι μετανάστες της Νέας Αγγλίας, φτάνοντας στο Plimoth της Μασσαχουσέτης, έφτιαξαν εκεί ένα χωριό για να προστατευθούν απο τα στοιχεία της φύσης. Το ταξίδι τους, λένε, είχε χρηματοδοτηθεί απο κάποια αγγλική εταιρεία και είχε άλλον προορισμό. Αλλά οι ταξιδιώτες, για να αποφύγουν τις οικονομικές και νομικές υποχρεώσεις της εταιρείας, τώρα που βρίσκονταν πλέον μακριά απο την Ευρώπη, λόξεψαν και επέλεξαν άλλον προορισμό.

Και σαν ο χειμώνας ήρθε και το κρύο και οι αρρώστιες τους τσάκισαν, έπεσε πείνα στο μικρό χωριό. Και οι θρησκευόμενοι παρείσακτοι της ευρώπης, δέχτηκαν τότε την βοήθεια των ντόπιων ινδιάνων της Αμερικής, οι οποίοι τους πρόσφεραν τα αγαθά του Νέου Κόσμου: Καλαμπόκι, σοδιά της Αμερικανικής ηπείρου, και Γαλοπούλα. Στον πίνακα του πόστ, η στιγμή αποθανατίζεται με φαντασία και συμβολισμό. Είναι η ένωση του παλιού με τον καινούργιο κόσμο, η Ευχαριστία για την επιβίωση στην καινούργια και άγρια γή, μια αναγκαία τελετουργία που απο τότε γιορτάζεται στην Αμερική με θρησκευτική ευλάβεια, η μόνη αμερικανική γιορτή που γεννήθηκε και στέριωσε στο συλλογικό υποσυνείδητο των νιόφερτων αυτής της χώρας.

Στην πολιτικοποιημένη εποχή της συνειδητής απομυθοποίησης που ζούμε, η ρομαντική γιορτή αποκαθηλώνεται τώρα με την σειρά της, όπως κάθε μυθοπλασία που χτίστηκε γύρω απο τα εθνικά πρότυπα. Την ημέρα του Τhanksgiving, ομάδες Ινδιάνων διαμαρτύρονται για την ρομαντικοποίηση της γιορτής, καταθέτοντες μαρτυρίες για σφαγές ινδιάνων, αντί ειρηνικών δείπνων με γαλοπούλες.

Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά. Η γενοκτονία των Ινδιάνων βαραίνει το συλλογικό υποσυνείδητο της Αμερικής, και σήμερα προκαλεί αμηχανία. Η ανωτερότητα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού αφάνισε στο περασμά του πάνω απο 4 εκατομμύρια Ινδιάνων, και σήμερα, χρόνια μετά, η σφαγή ίσως να απαιτεί ένοχη εξιλέωση, συγχώρεση, αλλά και ιστορική αποκατάσταση. Αλλά για μένα, για μάς, για όλους εκείνους που ζούν στη μεγάλη χώρα, η ιστορική αποκατάσταση δεν μπορεί να αντικαταστήσει στο γεύμα της κυρίας Μαρίας. Σίγουρα, μελωδίες Μozart και ρομαντισμοί δεν προσφέρθηκαν στους ινδιάνους, και ίσως οι θρησκευόμενοι πουριτανοί της Ευρώπης ποτέ να μην έφαγαν μαζί τους. Αλλά ο συμβολισμός παραμένει, χρήσιμος και υπαρκτός, σαν έστω ενωτική μυθοπλασία στο υποσυνείδητο του νέου έθνους, και γιορτάζεται τελετουργικά. Και μαζί του, παραμένουν άθικτα στο χρόνο, τα κουλουράκια της κυρίας Μαρίας, η θέα της λίμνης, και η ελπίδα πως όλοι ανήκουμε εδώ, εστω και τώρα, έστω και αργά.

-----------------------------------------------------------
Στους απανταχού της Αμερικής κατοικοεδρεύοντες Ελληνες, μετανάστες και θύματα της Ιστορίας, να ευχηθώ ολόψυχα και για φέτος, Happy Thanksgiving. Αφήστε τον μύθο να ξεφτίσει στον ιστορικό του δρόμο, και κρατήστε το μήνυμα της ελπίδας. Και τη μέρα της γιορτής, Πέμπτη 26 Νοεμβρίου, σφάξτε και σείς ενα τούρκο, και απολαύστε τον.