Sunday, January 30, 2011

Το μινόρε του τεκέ

Ο ελληνισμός της αμερικανικής ομογένειας μετακόμισε στις όχθες της Αμερικής την απλή λαϊκή κουλτούρα, μεταφυτεύοντας στη νέα πατρίδα καυμούς, χαρές και λύπες της μακρινής πατρίδας, ιερά φυλαχτά που κράτησε μέσα του βαθιά τις εποχές της απουσίας.

Ηδη απο τις αρχές του 1900, κάποιες ελληνίδες της διασποράς είχαν ήδη γίνει διάσημες τραγουδώντας ελληνικά τραγούδια στο εξωτερικό. Αναμέσά τους, η θρυλική κυρία Κούλα απο το Μεσολόγγι, η πρώτη διεθνώς αναγνωρισμένη ελληνίδα τραγουδίστρια που έφτιαξε και το πρώτο στούντιο ηχογράφησης στη Νέα Υόρκη το 1919, και η Μαρίκα Παπαγκίκα (φωτογραφία) απο την Κώ, που πριν μετακομίσει στην Αμερική, έκανε και την πρώτη της ηχογράφηση στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Οι πάνω απο 500 δίσκοι που αντιστοιχούν σε αντίστοιχες ηχογραφήσεις της κας Κούλας, δεν έχουν ακόμα συλλεχθεί όλοι, ενώ απο τους δίσκους της κας Μαρίκας επέζησαν ελάχιστοι.

Μια παράφθαρση της μουσικής αυτής κουλτούρας που είχε αρχίσει πια να πεθαίνει, άγγιξα και εγώ όταν πρωτοέφτασα εδώ, και μαζί με άλλες δουλειές του ποδαριού, βιοπορίστηκα μερικώς και μουσικά μέσα απο τις γιορτές των ελλήνων, τους γάμους τους, τα βαφτίσια τους και τις εκκλησιαστικές τους συνάξεις. Και ανακάλυψα με τον καιρό μια ολόκληρη γενιά μουσικών που πέρασαν απο εδώ, σπουδαίοι μεν δεξιοτέχνες, αλλά άγνωστοι και ξεχασμένοι, εγκλωβισμένοι σε μια γή απο την οποία πολλοί δεν θα έκαναν ποτέ πια το ταξίδι της επιστροφής.

Η χρυσή εποχή της ελληνικής μουσικής, η μόνη θα έλεγα προσπάθεια που έγινε ποτέ να βγεί αληθινά η ελληνική μουσική (μαζί με άλλα στοιχεία της λαικής μας κουλτούρας) εκτός Ελλάδας και να γίνει μαζικά γνωστή στον έξω κόσμο, ήταν η περίοδος 1967-68, όταν η Μελίνα Μερκούρη και ο Μάνος Χατζιδάκις μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη, επιχειρώντας να ανεβάσουν μια θεατρική εκδοχή της κινηματογραφικής ταινίας "Ποτέ την Κυριακή", που είχε βραβευτεί στις Κάννες. Απειροι απο μεγάλης εμβέλειας μουσικό θέατρο, και μέσα στον απόλυτα μαγικό αλλά θανατηφόρα ανταγωνιστικό θεατρικό κόσμο του Βroadway, η θεατρική παράσταση του Μάνου πλαισιώθηκε με μουσικούς, σύμβουλους και παρατρεχάμενους όλων των ειδών, και σκηνοθετημένη και χορογραφημένη υπέρ του δέοντος, μετά απο 320 παραστάσεις στη Νέα Υόρκη και άλλες 22 σε Philadelphia, Toronto καί Detroit, κατέρρευσε τελικά οικονομικά και έκλεισε. Ο Μάνος έφυγε ξανά για την Ελλάδα, αλλά πολλοί απο τους μουσικούς του έμειναν πίσω. Είχα την τιμή να γνωρίσω κάποιους απ' αυτούς.

Γραμμένο και εκτελεσμένο απο εναν ελληνα της ομογένειας, τον Ιωάννη Χαλκιά (Jack Gregory), ενα μουσικό κειμήλιο και ενα απο τα ομορφότερα ρεμπέτικα μινόρε που γράφτηκαν ποτέ, το Μινόρε του Τεκέ, βασισμένο σε εναν σμυρνέικο αυτοσχεδιασμό, ηχογραφείται για πρώτη φορά στην Αμερική το 1932. Παραθέτω μια πιστή του μεταγενέστερη εκτέλεση.Η μελωδία μετεξελίχθηκε χρονια αργοτερα, στο "Μινόρε της αυγής", το 1946, απο τους Μίνωα Μάτσα και Σπύρο Περιστέρη.