Μοντέλα σκέψης

Χρονιάρες μέρες πούναι, λίγο η επικαιρότητα, λίγο η νοσταλγία, θυμήθηκα μια περίπτωση απο τη γενέτειρα που κάποτε με άγγιξε πολύ προσωπικά, και θέλω σήμερα να σας την αφηγηθώ. Μια ιστορία που θυμάμαι έντονα. Με αληθινούς πρωταγωνιστές που αγαπούσα τότε, και αγαπώ ακόμα (και των οποίων την ταυτότητα και προσωπικά στοιχεία θα προστατεύω για πάντα). Μια ιστορία λάθους που πληρώθηκε ακριβά.

Είχαμε λοιπόν στη γειτονιά μου μια οικογένεια που κάναμε πολύ παρέα, τα παιδιά της οποίας θεωρώ σχεδόν αδέλφια μου, γιατί μαζί μεγαλώσαμε και παίξαμε στη γειτονιά. Ο κυρ Νίκος και η κυρία Αγγελική. Καλοί άνθρωποι. Μόνον που ο κυρ Νίκος ήτανε κομμουνιστής. Και είχε ζήσει εξορίες, ρουφιανές, συγχωροχάρτια, καταγγελίες και πολλούς εργασιακούς κατατρεγμούς. Και επειδή τον κυνήγησαν στη γενέτειρα, δούλευε πιά μακριά απο το σπίτι του, στην Αθήνα, το μόνο μέρος οπου έβρισκε δουλειά. Πάντα κυνηγημένος και φευγάτος. Η κυρία Αγγελική κρατούσε τα παιδιά στην επαρχία.

Μια μέρα του Δεκέμβρη (του 1980), η αστυνομία ήρθε ξαφνικά στο σπίτι του ουρλιάζοντας και χειρονομώντας μέσα στη νύχτα. Φοβήθηκε η κυρ Αγγελική πολύ, και σαν άνοιξε, μπήκαν μέσα σαν αγρίμια και την κάθησαν σχεδόν με το ζόρι σε κάποιο καναπέ του σπιτιού της. Εψαχναν τον γιό της.

"O Αλκης ειναι στο στρατό κύριε", αποκρίθηκε εκείνη, τί ζητάτε, τί έγινε, προς θεού πείτε μου, τί συνέβη στο παιδί μου, ρώταγε η φτωχή γυναίκα και απο κακιά διαίσθηση τράβαγε τους αστυνομικούς απο τη στολή, ενώ εκείνοι της φώναζαν να ηρεμήσει και να σκάσει. "Ο γιός σας δεν είναι στο στρατό κυρία μου", απάντησε ένας, "είναι έξω, με άδεια". Και στη συνέχεια μπήκαν στο δωμάτιο του νεαρού φίλου μου και άρχισαν να το ψάχνουν.

Δέν άφησαν τίποτα όρθιο σε όλο το σπίτι. Τέσσερα άτομα γύρισαν γραφεία, κρεβάτια και έπιπλα ανάποδα, άδειασαν βιβλιοθήκες, φυλλομέτρησαν ένα ένα τα βιβλία, άδειασαν τις ντουλάπες με τα ρούχα και τα εργαλεία. Εκείνη κάθονταν τρομοκρατημένη σε κάποια γωνία καθώς η έρευνα συνεχιζόνταν με μανία, χωρίς κανείς να απαντάει στις ερωτήσεις της, χωρίς κανείς να ακούει τις παρακλήσεις. Μόνον κάποια στιγμή, ήρθε ένας με ενα βιβλίο στο χέρι, και άρχισε να το κουνάει με μανία στο πρόσωπό της. "Ορίστε κυρία μου, ορίστε", μονολόγαγε. "Ορίστε και τα εγχειρίδια. Το Κεφάλαιο του Μάρξ".

Την τραβολόγησαν νυχτιάτικα στο τμήμα, εκεί τουλάχιστον ο αστυνόμος ήταν ήρεμος και προσεκτικός. Της πρόσφερε νερό για να την ηρεμήσει, και ανοίγοντας τους φακέλους που ήταν πάνω στο γραφείο του, με ύφος ψυχρό και υπηρεσιακό, της ανακοίνωσε πως ο γιός της ηταν γνωστός στο σύστημα ως ενεργός πολιτικός προβοκάτορας και τρομοκράτης, πως οι παρέες του ήταν θρασείς και βίαιοι αντιεξουσιαστές, και πως την προηγούμενη νύχτα, μαζί με άλλους φυσικά, είχε κάψει το Μινιόν και τον Κατράντζο, δύο απο τα μεγαλύτερα πολυκαταστήματα των Αθηνών. Για το λόγο αυτό η αστυνομία τον καταζητούσε. Για το λόγο αυτό είχε πάρει άδεια εξόδου απο το στρατό. O φίλος και γείτονας Αλκης ήταν ενας "σκληρός και αδίστακτος Μαοϊστής", που είχε σκοπό να γκρεμίσει το σύστημα με την ωμή βία.

Τον Αλκη τον μπουζούριασαν λίγες ώρες αργότερα σε κάποια στέκι στην Αθήνα. Για ενεργή τρομοκρατία και τον εμπρησμό των μαγαζιών. Τον ανέκριναν ξενυχτώντας τον με βάρδιες, κάνοντάς του επίμονες ερωτήσεις για γιάφκες και όπλα, για ονόματα, διευθύνσεις και περιγραφές. Τον χτύπησαν πολύ, κατα τα λεγόμενα, τον απείλησαν ακομα περισσότερο, έκαναν αναφορές και στον πατέρα του. Αλλά όπως ξαφνικά τον έπιασαν και τον ανέκριναν, το ίδιο ξαφνικά τον έβγαλαν στο δρόμο το πρωί και τον άφησαν να φύγει, με τους μώλωπες καυτούς στο σώμα και τις απειλές φρέσκες στο μυαλό. Δεν είχαν στοιχεία που θα μπορούσαν να σταθούν στο δικαστήριο. Θα σε παρακολουθάμε αληταρά, τον προειδοποίησαν.

Τα νέα συντάραξαν τότε το πανελλήνιο. Ο Αντρέας Παπανδρέου ωρύονταν στη Βουλή για παρακρατικά και εγκληματικά στοιχεία που έκαιγαν την Ελλάδα εν μέσω εορταστικής περιόδου και γαλήνης, ενώ ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης υποσχόνταν την παραδειγματική τιμωρία των τρομοκρατών. Τουλάχιστον δύο οργανώσεις ήταν τότε ενεργές και καταζητούνταν. Η 17Ν και ο ΕΛΑ. Την ευθύνη για τις πυρκαγιές ανέλαβε λίγες μέρες αργότερα η "Επαναστατική οργάνωση Οκτώβρης 80". Ο Μαοϊκός φίλος Αλκης είχε γλυτώσει παρα τρίχα.

Ο Αλκης τρομοκρατήθηκε. Ναί, είχε παρέες μαοϊκές, τέτοιες ήταν οι παρέες τότε, τέτοιες και οι εποχές. Μα ζημιά δεν είχε κάνει. Ακολούθησαν αργότερα και άλλοι εμπρησμοί (Kλαουδάτος, Ατενέ, Δραγώνας, Λαμπρόπουλος στον Πειραιά), βάζοντας την ταφόπλακα στο τότε ελληνικό λιανεμπόριο. Οι ένοχοι δεν βρέθηκαν ποτέ. Υπο το καθεστώς του φόβου και της εκδίκησης, ο Αλκης φοβήθηκε να γυρίσει στο στρατόπεδο, παράτησε φοβισμένος τη θητεία του, λιποτάχτησε, και κρύφτηκε κάπου για καιρό, μέχρι που ωρίμασε μέσα του η ιδέα να ζήσει παράνομος. Είχε δεί πολλά απο τον πατέρα του και φοβόνταν.

Και χάθηκε έτσι για χρόνια. Εζησε σε κάμποσες πόλεις, σε νησιά και μικρά χωριά της περιφέρειας, ξανάρθε παράνομα κάποτε και στην Αθήνα. Και μόνον πολλά χρόνια αργότερα, (με τη βοήθεια κάποιου δικηγόρου που του έδωσε το ΚΚΕ), ξαναζήτησε πίσω τη ζωή του, τή νομιμη παρουσία του ως έλληνα πολίτη, την ίση ύπαρξή του ανάμεσα στους άλλους έλληνες. Δέχτηκε να πληρώσει για την λιποταξία του, να κάνει φυλακή, να προσφέρει στην πατρίδα. Οι νόμοι είχαν κάπως ηρεμήσει, οι Μαοϊστές δεν ήταν πιά της μόδας, οι καιροί είχαν αλλάξει, νέοι τρομοκράτες είχαν πια εμφανιστεί. Κάποια μέρα στα δικαστήρια, του έδωσαν πίσω τη ζωή του.

Τον παλιό μου φίλο και γείτονα Αλκη ξανασυνάντησα ξανά το καλοκαίρι, ήπιαμε, φάγαμε και μιλήσαμε για τα παλιά. Ηταν τώρα ενας μεσήλικας χωρίς μαλλιά, με οικογένεια και παιδιά, μια γυναίκα που γνώρισε στην παρανομία, ευτυχισμένος όμως, έχοντας αφήσει πίσω του εναν εφιάλτη.

"Και πώς έμπλεξες εσύ με τους Μαοϊστές ρέ Αλκη;" τον ρώτησα απο ενδιαφέρον.
"Δεν ξέρω φίλε" αποκρίθηκε εκείνος σηκώνοντας τους ώμους. "Ετσι ήταν η εποχή. Μοντέλα σκέψης ψάχναμε. Και αντίδρασης. Τις πιο πολλές φορές άκακα και θεωρητικά. Αυτά υπήρχαν τότε γύρω μας, απο εκεί ψωνίζαμε".

Και καθώς τσουγκρίσαμε τα ποτήρια με τα ούζα, με κοίταξε πάλι, τούτη τη φορά χαριτωλογώντας, και μου πέταξε και την αριστερή ατάκα του. "Και κείνο το βιβλίο που βρήκανε στο σπίτι, το Κεφάλαιο του Μάρξ, που λέγαμε, δεν το επιστρέψανε ποτέ, το ξέρεις; Το διαβάζανε στη ζούλα, οι κουφάλες..."