Τελειώνουν οι Παράδεισοι;

Κάθε ελληνικό σοσιαλιστικό χαϊβάνι ονειρεύεται και μια κρατικη ουτοπία όπου όλοι είναι ευτυχισμένοι, o σεβασμός προς τον συνάνθρωπο χτυπάει ταβάνι, όλα είναι πληρωμένα, το κράτος παρέχει τά πάντα, ενώ ο κακός καπιταλισμός και η παγκοσμιοποίηση έχουν παραγκωνιστεί δια παντός. Για τη μεσογειακή και δυσλειτουργική Ελλάδα το τέλειο αυτο μοντέλο είναι το Σκανδιναβικό.

Είναι κατα τη γνώμη μου αλήθεια πως οι Σκανδιναβικές χώρες δημιούργησαν μια ιδιαίτερη σχολή σκέψης και συμπεριφοράς που μέσα απο τις δικές τους ιστορικές συνθήκες και δυναμικές δημιούργησαν ενα πραγματικό κοινωνικό θαύμα. Πίσω απο τη Σκανδιναβική επιτυχία κρύβεται μια θεμελιώδης και βασική φιλοσοφική αρχή, εκείνη της κοινωνικής συλλογικότητας. Κατα τη σκανδιναβική θεώρηση μια κοινωνία προοδεύει συλλογικά και όχι ατομικά. Αν μια κοινωνία δεν έχει αποδεχτεί βαθιά αυτή την παραδοχή, και επιμένει στην ατομική πρόοδο, πλουτισμό και επιτυχία, δεν μπορεί να μετατραπεί σε Σκανδιναβία.

Στη βάση της αρχής της συλλογικής προόδου, υπάρχει η ανάγκη της τιμιότητας. Δεν μπορεί μια κοινωνία να ασχολείται όλη μέρα με διαπλοκές, λοβιτούρες και φοροδιαφυγή και να αναμένει να προοδεύσει συλλογικά. Δεν μπορεί μια κοινωνία της οποίας η παραοικονομία φτάνει το 40% του ΑΕΠ της να επιθυμεί να έχει ενα καλό κοινωνικό σύστημα. Κάποιος πλούτος πρέπει να φορολογηθεί και να χρηματοδοτήσει όλες εκείνες τις υπέροχες κοινωνικές υπηρεσίες που ονειρευόμαστε. Στη Σκανδιναβία οι φορολογίες είναι αιματηρές σε όλα τα επίπεδα. Η δε τιμιότητα είναι εμφανέστατη σε όλες τις επαγγελματικές και προσωπικές σχέσεις.

Μέσα στο πάνθεον των κοινωνικών διαφοροποιήσεων, οι Σκανδιναβικές χώρες αποτελούν κατα τη γνώμη μου ενα είδος παραδείσου. Επιμένουν στο δικό τους μοντέλο, που για τον υπόλοιπο κόσμο είναι ακαταλαβίστικο και φιλοσοφικά ανεφάρμοστο. Θα μπορούσε λοιπόν ενα συμβάν, όπως αυτό του Νορβηγού ψυχάκια που σκότωσε 100 αθώους συμπολίτες του να ανατρέψει δια παντός, φιλοσοφικά και πρακτικά, το ξεχωριστό και απίθανο αυτό Σκανδιναβικό μοντέλο;

Δεν γνωρίζω τί αντοχές θα επιδείξουν στο μελλον οι Νορβηγοί, οι Σουηδοί, οι Δανοί και οι Φινλανδοί, και ούτε έχω την διάθεση να προσυπογράψω ιστορικές εξελίξεις που με υπερβαίνουν. Αλλά υποπτεύομαι πως ναί. Οι κοινωνίες αυτές έχουν μια μεγάλη ευαισθησία στην ισορροπία του "μοντέλου" τους. Αν το έγκλημα γινόνταν απο εναν ξένο, η αντίδραση θα ήταν μίσος. Αλλά το έγκλημα έγινε απο εναν Νορβηγό. Και αυτό είναι ακομα χειρότερο.

Προστρέχει η μνήμη μου σε ενα υπέροχο δείπνο που είχα κάποτε με ενα ζευγάρι Νορβηγών σε ενα εστιατόριο της Κοπενχάγης. Ηταν και οι δύο τους εξαιρετικά μορφωμένοι και ανοιχτόμυαλοι. Μου μίλησαν θυμάμαι για τον κλειστό χαρακτήρα των Σκανδιναβών. Που αποφεύγουν τις έντονες προσωπικές συγκρούσεις, και τις υπέρφίαλες συναισθηματικές εξάρσεις. Που βρίσκουν πάντα μια λύση συγκαταβατική, λύση άμεσης διαπραγμάτευσης, αμοιβαίων υποχωρήσεων και κάποιων συμβιβασμών. Με αυτή τη μέθοδο διατηρούν τις ισορροπίες τους.

Μου μίλησαν και για την Ελλάδα. Για τον ήλιο που είδαν και αντίκρυσαν στην Κώ, στη Νάξο και την Κρήτη. Για το κρυφό όνειρο του κάθε Σκανδιναβού να ζήσει σε μια ηλιόλουστη πατρίδα. Ο μεσογειακός νότος ήταν γι αυτούς ενα είδος εξωτικού παράδεισου. Και αφού η Νορβηγία δεν διέθετε αυτό τον εξωτισμό, τον επιζητούσαν σε ταξίδια και διακοπές.

Αλλά εκεί που η συζήτηση έγινε έντονη και μπήκαν απόλυτες κόκκινες γραμμές, ήταν στο θέμα της Ευρώπης. Σε καμμία περίπτωση, μου είπαν και οι δύο, η Νορβηγία δεν πρέπει να είναι μέρος της ΕΕ. Ούτε πολιτικά, ούτε κοινωνικά, ούτε οικονομικά, ούτε πολιτιστικά. Αν γίνει θα καταστραφεί, μου δήλωσαν κατηγορηματικά. Ο κόσμος δεν καταλαβαίνει φιλοσοφικά τη Νορβηγία, και ούτε η Νορβηγοί έχουν καμμία υποχρέωση να κατανοήσουν τους υπόλοπους. Οι Νορβηγοί δεν ψάχνουν για μοντέλα άλλων, μου δήλωσαν. Εχουν το δικό τους, και αυτό τους φτάνει και τους περισσεύει.

Είχα πάντα μια έντονη έφεση στον Αυτονομισμό. Μου άρεσαν εκείνοι που μέσα σε μια θάλασσα διαφορετικότητας επέμεναν στη ιδιαιτερότητά τους. Μου αρέσουν οι Γάλλοι του Κεμπέκ που επιμένουν γαλλικά μέσα σε μια θάλασσα απο αγγλοσάξωνες. Μου αρέσουν οι λευκοί της Αφρικής που αυτονομήθηκαν ευρωπαϊκά μέσα στη μαύρη ήπειρο. Το ξανάπα νομίζω και στο παρελθόν, μου αρέσουν ακόμα και οι χίππυδες που έκαναν κοινότητες σε εξωτικά νησιά. Μου αρέσουν και οι Νορβηγοί.

Δεν ξέρω αν τελειώνουν πλέον οι κοινωνικοί παράδεισοι του κόσμου, (αν και οι ενδείξεις είναι πάρα πολλές), αλλά όσο με αφορά, συνειδητά και προσωπικά, θα υποστηρίξω τους εντιμότατους Σκανδιναβούς όσο μπορώ. Για να μη χάσουν αυτό που συλλογικά δημιούργησαν. Ο κόσμος που ζούμε, στην πλειονότητά του, ακολουθεί πλέον το αγγλοσαξωνικό μοντέλο του ατομικισμού, της υπερκατανάλωσης και της προσωποποιημένης ευτυχίας. Δικαίωμά του. Δικαίωμα όμως και κάποιων να διαφέρουν. Και να αντιστέκονται.

--------------------
Δούλεψα κάποτε για δύο χρόνια στη Δανία. Η κοινωνία των Δανών ήταν για μένα μια ευχάριστη έκπληξη. Μια μέρα, ο πρόεδρος της εταιρίας έκανε μια αναφορά σε μια στατιστική του BBC για το θέμα της Ευτυχίας. Σύμφωνα με το BBC, οι ευτυχέστεροι άνθρωποι στον κόσμο ήταν οι Δανοί!! Μα είναι κατι τέτοιo δυνατόν, αναρωτήθηκαν όλοι. Οι Δανοί είναι γενικώς σοβαροί και ολίγον μελαγχολικοί τυπάδες. Για πάθος και εξάρσεις ούτε λόγος. Απο που έρχεται όλη αυτή η Ευτυχία; Η απάντηση ήταν στο ίδιο το άρθρο του BBC. Οι Δανοί ήταν οι ευτυχέστεροι άνθρωποι στον κόσμο για ενα απλό λόγο. Οι προσδοκίες τους στη ζωή ήταν οι χαμηλότερες όλων! Οταν δηλαδή είσαι στον απόλυτο πάτο των απαιτήσεων, ό,τι και νάχεις σε κάνει ευτυχέστατο.