Μια απίθανη περίπτωση

Για κάμποσα χρόνια, οι λιγοστές πληροφορίες που είχα για τη Λιβύη ερχόνταν απο τον κύριο Δημήτρη, εναν γείτονα που δούλευε εκεί για χρόνια, με μια κατασκευαστική ελληνική εταιρία, την ΕΔΟΚ ΕΤΕΡ. Κάθε φορά που ερχόνταν στην Ελλάδα, αφηγούνταν και τη ζωή στη χώρα των Βεδουίνων, και παιδί τότε τον άκουγα με ενδιαφέρον. Ηταν σαν ενα παραμύθι.

Η Λιβύη λοιπόν είναι κατ' εξοχήν καλυμμένη απο την έρημο Σαχάρα, και οι κάτοικοί της ήταν παραδοσιακά μουσουλμάνοι νομάδες που ζούσαν σε μικρές μετακινούμενες κοινότητες. Κάπου το 1957, η Λιβύη ανακάλυψε σοβαρές ποσότητες πετρελαίου στο υπέδαφός της, και η χώρα των βεδουίνων έγινε ξαφνικά μέλος του ΟΠΕΚ, και πολύ πλούσια. Ο πλούτος ήταν τόσο ξαφνικός, που κάθε καμήλα αντικαταστάθηκε με μια μερσεντές πολυτελείας, και όταν ο Καντάφι ανέλαβε την εξουσία to 1969, ανακοίνωσε εν ολίγοις πως το σύγχρονο κράτος της Λιβύης θα ακολουθούσε εναν ιδιότυπο δρόμο Σοσιαλισμού, τον Τρίτο Δρόμο, ενα είδος πορείας που θα βασιζόνταν στις αρχές και ηθική του Ισλάμ, και μέσα απο τον οποίο οι κάτοικοι της Λιβύης θα απολάμβαναν τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές παροχές σε υγεία, παιδεία, στέγαση και εργασία, όλα βασισμένα στον πλούτο του πετρελαίου που έρεε άφθονος στη χώρα.

Ο κύριος Καντάφι είχε φαίνεται πολλές φιλοσοφικές ανησυχίες, και αφού σπούδασε καπιταλισμό και κομμουνισμό, τον δυτικό και ασιατικό τρόπο ζωής, κατέληξε στο συμπέρασμα πως η δημοκρατία ήταν ενα αναχρονιστικό πολίτευμα, και πως το πολιτικό σύστημα της Λιβύης θα έπρεπε να είναι ενα είδος άμεσης και ισόβιας λαικής διακυβέρνησης, απευθείας απο τον λαό, που θα οργάνωνε τους αντιπροσώπους του σε επίπεδο γειτονιάς, και οπου δεν χρειαζόνταν κάν κοινοβούλια και πολιτικά κόμματα. Για να δείξει μάλιστα πόσο σοβαρός και ψαγμένος ηγέτης ήταν, εξέδωσε και μοίρασε σε όλους τους Λίβυους και το περίφημο Πράσινο Βιβλιαράκι, σε απομίμηση του Κόκκινου Βιβλίου του Μάο, οπου στη θέση του κομφουκιανού ήθους, έβαλε το Ισλάμ. Εκτοτε, ο τίτλος που απέδωσε και προτιμούσε για τον εαυτό του, ήταν "Αρχηγός της Επανάστασης".

Και αφού ο πετρελαϊκός πλούτος μετέτρεψε σε μια βραδιά τη Λιβύη σε εναν σοσιαλιστικό ισλαμικό παράδεισο οπου όλα ήταν πλουσιοπάροχα και πληρωμένα, οι Λίβυοι απο αραχτοί έγιναν αραχτότεροι, οι καμήλες έγιναν μερσεντές, και το σχεδόν ανύπαρκτο εργασιακό ήθος έγινε ακόμα πιο ανυπαρκτότερο. Κάποιοι όμως έπρεπε να χτίσουν και τα δωρεάν σπίτια των Λίβυων, κάποιοι έπρεπε να χτίσουν και τα σύγχρονα νοσοκομεία τους, τα σύγχρονα σχολεία και τους δρόμους του ισλαμικού παραδείσου. Και αυτοί ήταν τύποι σαν τον κύριο Δημήτρη, χιλιάδες επι χιλιάδων μετανάστες που κατέφθασαν στη Λιβύη πουλώντας παντός είδους τεχνογνωσία και τέχνη, σε τιμές πολλαπλάσιες απο εκείνες της πατρίδας τους. Ο ισλαμικός παράδεισος πλήρωνε με τα πετροδόλλαρα τις εισαγόμενες υπηρεσίες, νοσοκόμων, γιατρών, μηχανικών, δασκάλων, και ό,τι άλλο χρειαζόνταν. Ολα έβαιναν ομαλά στον ισλαμικό παράδεισο, ο Τρίτος Δρόμος είχε στεφθεί με επιτυχία. Κάποια στιγμή θυμάμαι, ο Καντάφι δήλωσε πως οι Λίβυοι είχαν υψηλότερο εισόδημα και υπηρεσίες απο την πλούσια Ελβετία.

Οι πληροφορίες αναφέρουν πως μέχρι το 1977, ο συνολικός αριθμός των λίβυων μαθητών στα 12 τεχνικά σχολεία της χώρας ήταν λιγότερος απο 5.000, και μέχρι το 1981 οι περισσότεροι γιατροί, οδοντίατροι και φαρμακοποιοί της χώρας ερχόνταν απο το εξωτερικό. Στα δύο πανεπιστήμια της χώρας (Τρίπολη και Βεγγάζη), μέχρι το 1970 οι φοιτητές δεν ξεπερνούσαν τις 3.000, ενώ το 1978, μεγαλύτερος ήταν ο συνολικός αριθμός των λίβυων φοιτητών που σπούδαζαν με γενναιόδωρες κυβερνητικές υποτροφίες σε αμερικανικά πανεπιστήμια. Μόνον το 1985, η οικονομική κρίση και η εμφανής έλλειψη εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού ανάγκασε τον Καντάφι να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.

Η λύση που δόθηκε ήταν δομική. Μια ριζική αναδιοργάνωση της παιδείας δημιούργησε για πρώτη φορά στη χώρα ειδικό πανεπιστήμιο πετρελαίου, ειδικευμένο πολυτεχνείο, και μια σειρά απο τεχνικές σχολές που η χώρα είχε απόλυτη ανάγκη. Συγχρόνως με την εκπαιδευτική αναδιοργάνωση που καλούσε άντρες και γυναίκες να στρατευτούν για τη χώρα, ο Καντάφι διέκοψε όλες τις υποτροφίες των Λίβυων στο εξωτερικό, και προχώρησε σε μια μαζική απέλαση όλων των ξένων εργατών απο τη Λιβύη. Μέσα σε μια δεκαετία, πάνω απο 1 εκατομμύριο ξένοι εργάτες εγκατέλειψαν τη χώρα. Ηταν η τελευταία προσπάθεια της Λιβύης να μάθει να στέκεται στα πόδια της.

Εχοντας σκοτώσει το εργασιακό ήθος, η Λιβύη είχε χτίσει μια κοινωνία αραχτών αγάδων, και δεν είχε έτσι δημιουργήσει εργατικές τάξεις παραγωγής, δεν είχε επιστήμονες και τεχνίτες, μηχανικούς, δασκάλους και γιατρούς. Και πώς να έχει. Ηταν ευκολότερο να συλλέγεις το μηνιάτικο επίδομα και να ρεμβάζεις απο απόσταση τον κηπουρό να ποτίζει το γκαζόν εισαγωγής, τον ξένο υδραυλικο να παλεύει με τα νερά, τον ξένο γιατρό να σε φροντίζει. Η εξίσωση με την Ελβετία αποδήμησε για πάντα απο τη χώρα των βεδουίνων που ασχολούνταν αποκλειστικά με το Κοράνι και τις φιλοσοφικές του ρήσεις. Η κ. Δημήτρης επέστρεψε στην Ελλάδα.

Δεν ξέρω αν όλα αυτά είναι αλήθεια, αλλά η ιστορία αυτη μούμεινε έντονα στο μυαλό, καθώς παιδί αναρωτιόμουν πως θα ήταν μια κοινωνία οπου ολοι οι ντόπιοι κάθονται όλη μέρα, ο πλούτος ήταν τόσο άφθονος που δεν χρειαζόνταν να κάνουν καμμιά εργασία, να έχουν καμμιά φιλοδοξία, κανένα όνειρο. Μια κοινωνία οπου όλοι ήταν πλούσιοι, κανείς δεν ήθελε να γίνει τίποτα, οπου όλες οι υπηρεσίες ήταν εισαγωγής. Και πως μια τέτοια κοινωνία θα μπορούσε ποτέ να επαναστατήσει, και για πιο λόγο.

Καθώς ο ξεσηκωμός έφτασε όπως φαίνεται και στην Λιβύη, δεν με ξάφνιασε που η πρώτη αντίδραση του Καντάφι ήταν να διπλασιάσει τον μισθό των δημοσίων υπαλλήλων, (της πλειονοτητας δηλαδή των Λιβύων που στο μεταξύ είχαν γίνει δημόσιοι υπάλληλοι) για να διαιωνίσουν έτσι τον απίθανο ισλαμικό τους παράδεισο. Ούτε με ξαφνιάζουν οι φήμες πως ακόμα και για την καταπάτηση των εξεγερμένων το καθεστώς χρησιμοποιεί ξένους μισθοφόρους. Είναι μια παλιά νοοτροπία που δύσκολα ξεπερνιέται. Ο "τρίτος δρόμος" δεν κατάφερε να κρύψει το αίσχος της κατάχρησης εξουσίας του γραφικού ηλίθιου που μαστουρωμένος κάτω απο τη βεδουίνικη τέντα του ήθελε να το παίξει κοινωνικός οραματιστής καταστρέφοντας με τον τυχαίο ορυκτό του πλούτο την κατακερματισμένη κοινωνία της χώρας του. Οι κοινωνίες χρειάζονται και άλλα, πέραν του πλούτου για να ευημερήσουν.

Περιμένω με περιέργεια τη συνέχεια. Στο μεταξύ, έμαθα πως ο κ. Δημήτρης βγήκε στη σύνταξη, αφήνοντας πίσω του δύο διαμερισματάκια στα παιδιά του. Ηταν οι οικονομίες που είχε επενδύσει απο τον καιρό της δουλειάς του στη Λιβύη.

----------------------
Για την ιστορική Λιβύη, παραθέτω μερικά αξιόλογα πόστ του συνοδοιπόρου φίλου Αθεόφοβου, που την επισκέφτηκε πρόσφατα. Απο τη χώρα των Βεδουίνων έχουν περάσει πολλοί πολιτισμοί, και έχουν αφήσει πάνω της ανεξίτηλα σημάδια.

1.-LIΒΥΗ ΚΑΙ ΛΙΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ
2.-Η ΛΙΒΥΗ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ Η ΤΡΙΠΟΛΗ ΜΕ ΤΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΗΣ
3.-LEPTIS MAGNA- Η ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΣΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΜΟ
4.-Η ΣΑΜΠΡΑΘΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΜΟΡΦΙΕΣ ΤΗΣ
5.-ΓΚΑΝΤΑΜΕΣ, ΜΙΑ ΑΝΕΠΑΝΑΛΗΠΤΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
6.-ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΛΩΝΙΑ ,ΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΗΝΑΪΚΗΣ
7.-ΚΥΡΗΝΗ,Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ (α μέρος)
8.-ΚΥΡΗΝΗ,Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ (β μέρος)